خبری که این روزها در محافل مختلف به نقل از مرحوم آیت الله محی الدین حائری شیرازی، در رابطه با علوم انسانی اسلامی و ربا می‌بینیم، برای ما در دبیرخانه کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی انگیزه‌ای ایجاد کرد تا مطلبی در خصوص علوم انسانی اسلامی از نظر آن مرحوم تهیه کنیم.
در مسیر تحقیق پیرامون همین مسئله، به پیامی از آیت الله محی الدین حائری شیرازی برخوردیم که علت هجرتشان از شیراز به قم در آن نامه بیان شده است. ایشان در آن نامه صراحتاً بر اهمیت علوم انسانی تأکید کرده‌اند. مناسب دیدیم اصل آن نامه را که سایت این استاد اخلاق منتشر کرده، بدون کم و کاست در اینجا منتشر کنیم؛ نامه بدین شرح است:
….. اینک که بعد از سی سال هجرت از قم، به قم بر می‌گردم در فرصت بسیار کوتاهی که هست برنامه‌های لازم و ضروری جهت تقویت جنبش نرم افزاری و تولید علوم انسانی اسلامی پیش رو دارم. دانشگاه‌های ما در حوزه علوم انسانی تا وابسته به غرب هستند، ایستگاه تقویتی فرستنده‌های فرهنگی غرب در شرق خواهند شد. چرا که متاسفانه دانشگاه‌ها مترجم هستند نه مولد.
مترجم درباره محتوای متن مدافع صحت متن نیست او تنها مسئول صحت ترجمه است. طرف بحث در صحت مطالب، تولید کننده علم است نه مترجم. مترجم باید پایبند به صحت ترجمه خود باشد و همان علم را بداند و خارج از آن خرافه و ضد علم و چنین هم است. حوزه بزرگ‌ترین رسالت خود را که حفظ میراث فرهنگی اهل بیت علیه السلام و جلوگیری از تحریف و تضییع آن بوده در این قرون متمادی به خوبی از عهده آمده است. در روش برداشت بدون اجتهاد در مقابل نص و تفسیر به رأی، حوزه خوب عمل کرده است. علوم حوزوی بایستی تولید کننده علوم انسانی شود؛ این علوم انسانی اگر در دانشگاه مصروف شود خروجی آن کارشناسان اسلامی در حوزه اقتصاد و مدیریت خواهد بود. علوم انسانی غرب ناکارآمدی خود را نشان داده است و بشریت به دنبال علوم انسانی کارآمد است.
مسئله حزب الله و حماس جریان عاشورایی است که در آن اهل بیت پیروز شدند. بعد از عاشورا مطالبات مردم عالم اسلام، اهل بیت شد و چون جنگ عاشورا محصول جنگ مدیریت غرب و مدیریت اسلام اهل بیت است پس مطالبه اهل بیت، از عاشوا شروع شد.
جنگ حزب الله و حماس محصول تنازع دو مکتب بود؛ محبوبیت مکتب اهل بیت از عاشورا شروع شد. جنگ حزب الله و حماس محصول جنگ مدیریت عرب و مدیریت اسلام اهل بیت است. پس مطالبه عالم از حوزه، علوم انسانی است. جنگ ۳۳ روزه و ۲۲ روزه، نمودار پیروزی علوم انسانی اسلام اهل بیت بر علوم انسانی غرب است. اسرائیل تمام علوم انسانی غرب را به بهترین وجه مصرف می‌کند. همان گونه که علوم تجربی غرب را به کار می‌گیرد.
همان گونه که بعد از عاشورا مراجعه به اهل بیت برای ریشه‌های پیدایش شهدای کربلا و تربیت آن‌ها مردم را به سمت اهل بیت کشاند. پیروزی حزب الله و حماس، دانشگاه‌ها را به سمت مبانی علمی این پیروزی‌ها که حوزه است می‌کشاند. مطالبات اهل عالم از حوزه‌ها در آینده علوم انسانی اسلام است.
الان دانشگاه‌های ما اشتهای واسعی برای جذب این علوم دارند. این اساتید معارف موجود در دانشگاه‌ها از علوم انسانی اسلام مطالب بسیار اندکی در دست دارند. دانشگاهیان می‌گویند علم اقتصاد اسلام را شما به ما بدهید تا ما علم اقتصاد غرب را تدریس نکنیم. در متن علوم انسانی دانشگاه‌ها فرهنگ غرب خفته است. خودشان تصدیق می‌کنند که آنتن تقویتی صدور فرهنگ غرب به شرق هستند اما می‌گویند که ما در مسئله شناخت مشکل داریم شما معرفت را برای ما تعرف کنید که حجیت و اعتبار آن از کجاست؟ ما را قانع کنید و گرنه ناچاریم همان شناخت دیالکتیک را تدریس کنیم؛ زیربنا روابط تولید و شعور انسانی روبنا.
از امام سجاد علیه السلام تا امام صادق علیه السلام آنچه عرضه می‌شود پاسخ مطالبات بعد از عاشوراست. بعد از پیروزی حزب الله و حماس مطالبات و مراجعات به حوزه برای روش تربیت و روش مدیریت، حتا مدیریت اقتصاد اسلام، شدید و شدیدتر می‌شود. چه پاسخی به آن‌ها و چه نسخه‌ای برای آن‌ها پیچیده‌ایم؟
آمده‌ام در این فرصت کوتاهی که دارم خودم را خرج تحقیق و تنقیح علوم انسانی اسلامی نمایم و خصوصاً به حوزه اقتصاد و مدیریت و تربیت بپردازم. ان‌شاءالله تنها نخواهم بود و بتوانم گوشه‌ای از دغدغه‌های اساسی مقام معظم رهبری را برطرف نمایم.[1]
اهمیت علوم انسانی اسلامی برای امام جمعه سابق شیراز خصوصاً بعد از هجرتشان به قم آن اندازه زیاد بوده که وی در موارد دیگری هم به این مطلب تأکید کرده‌اند. آخرین موردی که از ایشان نقل می‌شود، یک روز قبل از وفات در هنگام عیادت حجت الاسلام میرباقری و دکتر توکلی از ایشان بوده است. ایشان وقتی چشمشان به حجت الاسلام میرباقری می‌افتد می‌فرمایند:
«علوم انسانی غربی که مبتنی بر انسان شناسی غربی است شرک است و ما باید به جدیت به سوی تولید علوم انسانی اسلامی برویم.»[2]
بعد درحالی‌که نفسی تازه می‌کنند، سنگینی نگاهش به سمت آقای توکلی می‌رود و ادامه می‌دهند:
«باید از اقتصاد ربوی عبور کنیم و اقتصاد اسلامی را که مبتنی بر پول اسلامی است حاکم کنیم.»[3]
آیت الله محی الدین حائری شیرازی چهارشنبه 29 آذر 1396 در بیمارستان علی ابن ابیطالب(ع) قم به دیار باقی شتافت. پیکر این عالم ربانی پس از اقامه نماز میت توسط آیت الله العظمی شبیری زنجانی و طواف حول ضریح مطهر حضرت معصومه(س) در رواق شهید مطهری حرم آرام گرفت.
انتهای خبر
[1] پایگاه نشر آثار آیت الله حائری شیرازی / http://www.haerishirazi.com/?p=1267
[2] خبرگزاری رسا – http://www.rasanews.ir/detail/News/544344/2045
[3] همان